ددت به عنوان اولين حشره کش سنتتيک مورد استفاده در مبارزه با آفات نباتی و ناقلين بيماريها تاثير مثبت و منفی بسياری بر سلامت انسانها گذارده است. تاثير اين سم تا آنجا عميق بوده است که بسياری از مفاهيم جديد در کنترل آفات و ناقلين از جمله تئوری مديريت تلفيقی آفات با هدف کاهش اثرات مخرب اين سم و کاهش و نهايتا حذف کاربرد آن ارائه گرديده است. کشف اين ماده از جالبترين و چالش برانگيرترين کشفيات دانش بشری بوده است.

ددت از ماده ای معجزه گر تا آلوده کننده ای ممنوع                       
مهرداد ضرابی
کارشناس ارشد حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلين
کارشناس کنترل ناقلين مرکز سلامت محيط و کار

در اواخر دهه 1930 ميلادی، پاول مولر شيميدان محقق در شرکت ژژی واقع در بازل سوئيس مشغول تحقيق برای يافتن حشره کشی برای مبارزه با بيد لباس بود. وی در يکی از آزمايشاتش از ترکيبی بنام دی کلرو دی فنيل تری کلرو اتان استفاده نمود که قبلا در سال 1847 توسط شيميدانی آلمانی ساخته شده بود. مولر داخل جعبه ای شيشه ای را به اين ترکيب پودری سفيد رنگ و بدون بو آغشته نمود و سپس تعداد زيادی مگس خانگی را در داخل جعبه قرار داد. بدوا هيچ اتفاقی نيفتاد اما صبح روز بعد همگی مگس ها مرده بودند. دسته های جديدی از مگس و ديگر حشرات هم که اضافه می شدند به همين ترتيب از ميان می رفتند حتی پس از شسته شدن ظرف با مواد حلال هم باقيمانده بسيار ناچيز ترکيب موجود بر روی ديواره جعبه، موجب مرگ حشرات داخل آن می شد.
مولر با کشف ويژگی های اين ترکيب که نهايتا نام DDT را به خود گرفت به دريافت جايزه نوبل پزشکی سال 1948 نائل آمد.
مورخ سوئيسی لوکاس استراومن می گويد:
" ددت دارای ويژگی هائی است که ساير حشره کش هافاقد آن هستند. بسيار ارزان است، می تواند بطورانبوه توليد شود، فاقد اثرات بسيار سمی بر روی انسان و حيوانات خونگرم است و می تواند تعدادزيادی حشره را در مدت زمان کوتاهی نابود کند."



ددت به جنگ وارد می شود
طی جنگ دوم جهانی، متفقين برای پيشگيری از ابتلای سربازان و شهروندان به مالاريا، تيفوس و ساير بيماری های منتقله توسط حشرات بنحو گسترده ای از ددت استفاده نمودند. يکی از اولين موفقيت های ددت کنترل طغيان گسترده تيفوس در سال 1944 ناپل بود در عين حال از اين ماده در آلمان هم به عنوان يک حشره کش کشاورزی برای افزايش توليد زراعی استفاده می شد.
استراومن که برای يک گروه بين المللی به بررسی نقش شرکت های شيميائی سوئيس در جريان جنگ دوم پرداخته است می گويد: " شرکت ژژی در آن زمان هم به متفقين و هم به آلمان ددت می فروخت. تنها در سال اول توليد اين ماده، آلمانی ها سفارش خريد ده هزار تن را داده بودند که برای يک محصول تازه بسيار زياد بود. "

ماده شيميائی معجزه گر
موفقيت های بعدی ددت در مبارزه با مالاريا بسيار جالب توجه بود. در سال 1945 بر اساس تخمين انجام شده 75 ميليون هندی به مالاريا مبتلا شده بودند که تلفاتی بالغ بر 800000 نفر داشت. در اوايل دهه 60 ، تعداد موارد بيماری به 50000 هزار مورد کاهش يافته بود. در سال 1948 در منطقه ای که امروزه سری لانکا نام دارد تاقبل از معرفی ددت 8/2 ميليون نفر به مالاريا مبتلا شدند اين عدد پس از معرفی اين ترکيب تا حد 30 مورد در سال 1964 کاهش يافت. در يونان نيز تعداد موارد بيماری از يک تا دو ميليون مورد در سال به صفر رسيد. همچنين در ساردينيا تعداد موارد مالاريا 75000 مورد بود که پس از پايان مبارزه در سال 1951 به 9 مورد رسيد. به علاوه ددت موجب ريشه کنی مالاريا در اروپا و امريکای شمالی شده است.

آلوده کننده منفور
در اواخر دهه 1940 و اوايل 1950 ميلادی برخی دانشمندان دريافتند که گونه های خاصی از حشرات مثل مگس خانگی نسبت به اين آفت کش مقاوم شده اند به علاوه به کارگيری مداوم اين ماده برای مقاصد کشاورزی طی دو دهه 1950 و 1960 و به تبع آن تجمع آين ماده در زنجيره غذائی موجب بروز نگرانی هايي شد.
استراومن می گويد: " به دليل سميت حاد ناچيز اين ماده برای انسان به نسبت ديگر سموم، استفاده های متنوعی از آن به عمل آمده است. ماندگاری اين ماده يعنی همان خاصيتی که مولر بدنبال آن بود حال به يکی از معضلات کليدی تبديل شده است."
در سال 1962 راشل کارسون کتابی را تحت عنوان بهار خاموش در ايالات متحده به چاپ رساند و در آن مشکلات زيست محيطی ناشی از بکارگيری اين ماده را برشمرد و تاثيرات نامطلوب آن را بر پرندگان شکاری مورد توجه قرار داد. در سال 1972 ايالات متحده بکارگيری ددت را ممنوع ساخت و بسياری از کشورهای دنيا نيز پس از اين کشور دست به اين اقدام زدند. استراومن در ادامه می افزايد: " مقامات سوئيسی ابتدا به مخالفت با اين اقدام پرداختند اما زمانی که ايالات متحده و کانادا واردات پنير سوئيسی را بدليل وجود باقيمانده ددت در آن ممنوع کردند متوجه شدند که بايد دست به اقداماتی بزنند به همين دليل آنها نيز پس از چند ماه، استفاده از ددت را ممنوع اعلام کردند."
در واقع اگرچه ددت در چربی بدن حيوانات و انسان تجمع می يابد اما هنوز هيچ مدرک معتبری در خصوص اثرات زيانباراين ترکيب بر بدن انسان در دست نيست !

توقف تدريجی توليد
در سال 2001 ميلادی بيش از 120 کشور پيمان نامه جهانی منع استفاده از 12 ترکيب شيميايي را که تحت عنوان آلوده کنندگان پايدار آلی ناميده می شوند در چارچوب کنوانسيون استکهلم امضا نمودند. در اين پيمان نامه به 25 کشور جهان اجازه داده شده است مادامی که جايگزينی مقرون به صرفه برای ددت نيافته اند تحت نظارت و راهنمايي سازمان بهداشت جهانی از اين ماده استفاده نمايند.
مارسل تانر مدير انستيتو مناطق گرمسيری سوئيس اظهار می دارد: " ددت بنا به دلايلی هنوز جايگاه خود را در برنامه های کنترل مالاريا حفظ کرده است. اول به خاطر اينکه مناطقی در جهان وجود دارد که آنوفل های ناقل هنوز به ددت مقاوم نشده اند دليل ديگر اينکه برای کاستن از جمعيت پشه ها در اماکن مسکونی که موجب کاهش موارد انتقال مالاريا می شودمی توان از مقادير بسيار کمی از آن استفاده نمود. با اين حساب اگر بار زياد بيماری را در نظر داشته باشيم و در مقابل فقدان ابزارهای مناسب برای کنترل مالاريا را پيش روی قرار دهيم با وجود ابزاری مثل ددت که همچنان موثر است ممنوعيت استفاده از آن اشتباهی مطلق خواهد بود."
از دهه 1990 که استفاده از ددت متوقف گرديد تعداد موارد ابتلا به مالاريا در افريقا و امريکای جنوبی متناوبا افزايش داشته است.
روبرت ريدلی از برنامه تحقيقات بيماری های گرمسيری سازمان بهداشت جهانی ضمن تاييد اين گفته اضافه می کند: " ممنوعيت کلي بکارگيري ددت اثراتي کاملا منفی بر کشور هايي خواهد داشت که هنوز برآن به عنوان عامل اصلی کنترل مالاريا تکيه دارند."

حافظ حيات
در اواخر دهه 1930 شرکت ژژی يکی از توليد کنندگان مواد رنگی بود که تحقيقاتش را بر مواد دارويي جديد متمرکز نموده بود. اما ددت اين شرکت را قادر ساخت بازار کاملا تازه ای را برای مواد شيميايي مورد استفاده در کشاورزی بدست آورد و نيز به 15-10 سال برتری آن نسبت به ساير رقبا انجاميد. مشخص گرديده است که تا قبل از دهه 50 ميلادی يعنی زمان حرکت بسوی بازار علف کش ها، ددت مهمترين آفت کش مورد استفاده در کشاورزی بوده است.
اما پاول مولر در سال 1965 يعنی سه سال پس از انتشار کتاب بهار خاموش در گذشت. ويلی بوتيکر زيست شناس که در دهه 1940 ميلادی در شرکت ژژی مشغول به کار بوده است و برخی از اولين بررسی های صحرايي ددت را در سوئيس به انجام رسانده است در مورد مولر می گويد: " پاول فردی نسبتا خجالتی و کمرو و از اصالتی واقعی برخوردار بود. او که ماده اش روزی حافظ جهان بود هرگز از اينکه ديگر مورد توجه عموم قرار نداشت اظهار ناراحتی نمی کرد